Net als ieder mens in zijn of haar leven, ken ik ook rouw en verlies. Rouw om iemand die overlijdt waar je verdrietig om bent, maar ook rouw om iemand die je zo na aan het hart ligt, dat je hart echt pijn doet. Mijn ervaring met rouw en verlies die ik een gezicht wil geven, zijn de verliezen die wij binnen onze afdeling en binnen ons team hebben meegemaakt, en de impact die dit op mij maar ook binnen het team heeft gehad.
In november 2017 verloren wij onze collega Christien Bos, na een ziekteproces van een paar jaar. Zij overleed aan de gevolgen van een melanoom. Zij was 51 jaar geworden
In oktober 2019 overleed Pyt Dijkhuis, onze collega en opleidingsmanager van de afdeling schoonheidsverzorging. Hij heeft ook een ziekteproces van een aantal jaar gehad en overleed ook aan kanker.
Beide collega’s hebben een ziekteproces gehad van een paar jaar, het was heel verdrietig om dit van de zijlijn mee te maken. De contacten waren mooi en waardevol. Het afscheid wat kwam was echt heel erg verdrietig en het gemis groot, tegelijk wisten we dat dit bijna onvermijdelijk was.
Binnen onze afdeling Uiterlijke Verzorging hadden we ook in deze tijd, veel zieke collega’s, die aan kanker leden. Het was best wel spannend allemaal.
Op zaterdag 18 september 2021, precies een maand na haar 38 verjaardag, overleed Fardau Vrijburg. Zij is uit haar leven gerukt door een noodlottig ongeval.
We stonden veel samen op de lessen, al 18 jaar. Fardau kwam als jonge vrouw gelijk vanuit haar stage bij ons werken. We hebben veel met elkaar meegemaakt. Ik heb haar zien samenwonen, trouwen, kinderen krijgen, scheiden, dat ze opnieuw een lieve partner had gevonden. Echt veel lief en leed dus.
Vrijdag 17 september nog samengewerkt, lol onder de lunch, elkaar een fijn weekend gewenst, tot dinsdag, en toen……….
Op zondagochtend 19 september kwam ik uit de sportschool, toen Lisa mijn opleidingsmanager belde. Ze vroeg of Tim mijn man bij mij was. Ik hoorde aan haar stem dat er iets heel ergs was gebeurd. In eerst instantie dacht ik aan een andere collega, omdat zij op dat moment zo ziek was dat ik dacht dat zij was overleden. Maar dat was niet zo. Lisa zei “Fardau leeft niet meer”. Ik heb vreselijk gegild, ik hoorde mezelf schreeuwen. Gelukkig was Tim mijn man bij mij en sprak verder met Lisa, toen ik gekalmeerd was vertelde Lisa mij dat Fardau bij een ernstig ongeval om het leven was gekomen. Samen met haar vriend en kinderen was ze op de fiets terug naar huis, toen ze door een ongelukkige loop van omstandigheid door een taxibusje is geraakt, en dit helaas niet heeft overleefd. Vreselijk, wij hebben haar ook niet meer kunnen zien, waardoor het ongeloof er bij mij wel een tijdje heeft ingezeten. Ik dacht nog lang, ze komt zo de les weer binnenlopen.
Maandagochtend 20 september kwamen we als collega’s allemaal bij elkaar, ik heb dit in een waas beleeft, onwerkelijk, een slechte film. In de middag kwamen de studenten in de theaterzaal, deze was mooi ingericht en er draaiden foto’s van Fardau op het scherm en er werd muziek afgespeeld. Er kwamen veel studenten en er werd troost gezocht bij elkaar, dit was heel waardevol.
Tegelijk heb ik de vraag gesteld, hoe ik in vredesnaam deze studenten de volgende dag les moest geven. Er alleen zijn, was het antwoord, dat is eerst genoeg. De volgende ochtend begon inderdaad de les, die ik normaal met Fardau zou draaien. Gelukkig stond er een andere collega aan mijn zij, maar toch, het was zo heftig. Eerst is begrip naar de studenten en van de studenten. Als snel gaat het leven gewoon weer verder. Nou ja gewoon…… ik heb het hele jaar last gehad van de les op dinsdagochtend. Maar ook de andere lessen vielen mij zwaar, ik merkte dat ik sneller boos was, moe was, ook had ik sterk het gevoel dat ik het team bij elkaar moest houden (maar dit was natuurlijk mijn eigen gedachte)
In november kregen wij rouw en verliesverwerking op de werkvloer, waar Wieke van der Veen ook één van de coaches was. Er vielen toen wel wat puzzelstukjes in elkaar, zoals bijvoorbeeld dat je 70% van je hersenactiviteit kwijt bent zo vlak na het verlies van een dierbare.
In de maanden na het overlijden van Fardau merkte ik, maar ook Lisa dat het niet echt goed met mij ging. Ik was gauwer boos en had soms wat galgenhumor. Dat laatste is voor mij ook wel een soort van overleven, en past wel bij mij. Maar ik wilde hier wel mee aan de slag.
In overleg met Lisa heb ik contact met Wieke gezocht en ben bij haar in therapie gegaan. Vanuit school kreeg ik deze ruimte en mocht hier gebruik van maken, waar ik heel dankbaar voor ben. Wieke heeft mij veel geleerd over rouw en verlies, hoe het werkt en hoe ik er mee om kan gaan. Ik moest mijn hele leven eerst doorlopen, vanaf mijn geboorte tot nu. Daarin kwam er best wel veel voorbij, veel verliezen, waarin ik zelf als meisje van 6 jaar al werd geconfronteerd dat het leven zomaar voorbij kan zijn. Mijn ouders kregen zo’n ernstig ongeluk, dat ons gezin, vader, moeder, zusje en broertje ruim 3 maanden van elkaar gescheiden waren. Omdat mijn ouders in het ziekenhuis lagen en wij als kinderen bij opa en oma en een nicht van mijn moeder waren ondergebracht. Dit ongeluk is voor mij (achteraf) traumatisch geweest en heeft veel invloed gehad (en soms nog) op mijn handelen in mijn leven. Gelukkig hebben ze het overleeft, maar ik was altijd bang om wees te worden.
Verlies is als een stapel stenen, heeft Wieke mij uitgelegd. Hoe meer verlies hoe hoger de stapel. En als je het niet verwerkt, word de stapel wankel en gaat hij omvallen. Dit was aan het beginnen bij mij, na het overlijden van Fardau. Doordat ik de ruimte nam om met mezelf dit aan te gaan om te verwerken, ben ik er sterker uit gekomen, ik voel mezelf een stuk rustiger.
Iedereen verwerkt verlies op zijn of haar eigen manier, de één wil gelijk doorgaan en de ander juist even niet. Dit merkte ik ook binnen ons team. Wij hebben binnen ons team ook echt een zoektocht gehad en soms nog wel.
Achteraf denk ik dat het voor mij beter was als we de eerste week of twee weken de lessen uit handen hadden kunnen geven door professionals, op gebied van rouw en verlies. Dat zij met de studenten over dit thema konden praten en les invulling konden geven. Want ook de studenten hebben met rouw en verlies te maken. Zodat wij/ik de deur even dicht konden doen als het even niet lukte. Het was echt heel zwaar soms om les te geven. Ik was blij dat het schooljaar voorbij was.
We hebben in ons teamkamer een mooi hoekje gemaakt voor onze lieve collega’s. Zij zullen altijd in ons en mijn hart blijven. Want de mensen die je in je hart wonen, zullen daar altijd blijven wonen zelfs als ze er niet meer zijn
